Pierre Marchantbrug: een future-proof mobiliteitsschakel én een aangename verblijfsruimte in een toekomstige stadswijk

De stedenbouwkundige administratie urban.brussels geeft haar voorwaardelijke goedkeuring aan het project voor de Pierre Marchantbrug van Brussel Mobiliteit maar formuleert bijkomende voorwaarden om het project future proof te maken, aanvullend op de reeds voorziene verblijfsfunctie. Deze voorwaarden volgen het juridisch bindende Bijzondere Bestemmingsplan Biestebroek dat voorschrijft dat de brug begaanbaar moet zijn voor alle verkeersvormen en het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling dat de as van de Pierre Marchantstraat beschrijft als "te creëren of te onderzoeken openbaarvervoerlijn met een hoge capaciteit”.

De beslissing heeft als gevolg dat de Marchantbrug momenteel afgesloten blijft voor het autoverkeer, haar primaire functie van ontmoetingsplaats en gebruik door actieve modi kan behouden, maar wel opengesteld moet worden voor het openbaar vervoer en hulpdiensten, én dat de inrichting van de brug evolutief moet geconcipieerd worden zodat zij wendbaar is om te voldoen aan eventuele toekomstige mobiliteitsbehoeften en zo open te stellen voor lokaal autoverkeer, zou hiertoe in de toekomst besloten worden door de wegbeheerder, Brussel Mobiliteit, in overleg met de gemeente.

Doorbraak in een moeizaam vergunningsproces

De Marchantbrug, gebouwd in 1936, werd in 2014 afgesloten voor het autoverkeer omdat de brug te onstabiel geworden was om nog zwaar verkeer toe te laten. Sindsdien heeft de mobiliteit in de wijk heeft zich daaraan aangepast en heeft de brug in de eerste plaats een verblijfsfunctie gekregen.

De stedenbouwkundige vergunning om de brug herop te bouwen werd in 2018 ingediend. Deze volgde op een lang proces met een effectenstudie die na een openbaar onderzoek en een overlegcommissie in mei 2022 finaal afgesloten werd, en aanbevelingen bevatte om het project te verbeteren. Hierop volgde in november 2022 een gewijzigd voorstel van Brussel Mobiliteit dat evenwel niet langer in lijn lag met het aanzienlijke voorafgaande studiewerk en bovendien indruist tegen geldende juridische bepalingen. In haar initieel ingediende plannen maakte Brussel Mobiliteit de keuze om de brug te vervangen door een nieuwe brug, maar in haar gewijzigde voorstel wil ze het gebruik exclusief beperken voor actieve modi. Met deze beslissing van urban.brussels wordt geconcludeerd dat deze keuze contradictorisch en niet verzoenbaar is zowel vanuit juridisch als financieel oogpunt oordeelt Pascal Smet, Staatssecretaris voor Stedenbouw.

De keuze voor een brug impliceert ook de openstelling ervan voor modi waarvoor het kunstwerk bouwkundig op voorzien is, en dat in lijn met de juridisch bindende planningsinstrumenten die erop van toepassing zijn. Wanneer oversteekplaatsen over het water uitsluitend voorzien worden als ontmoetingsplaats en vervoer voor actieve modi, dan is een passerelle de meest aangewezen optie. De twee gerealiseerde voetgangers- en fietsersbruggen over het Kanaal kunnen daarbij als voorbeeld worden aangereikt. In het licht van de precaire financiële situatie van het Gewest is een dergelijke conclusie des te logisch, aangezien passerelles een lichtere draagkracht vereisen en daardoor slechts fractie van het investeringsbudget vereisen die momenteel voor de brug wordt voorzien.

Naast het financiële bezwaar voldoet het huidige project in de eerste plaats op juridisch vlak niet aan de bindende bepalingen van het Bijzondere Bestemmingsplan (BBP) Biestebroek en het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling (GPDO). Het GDPO beschrijft de as van de Pierre Marchantstraat als een "te creëren of te onderzoeken openbaarvervoerlijn met een hoge capaciteit”, daar waar het BBP Biestebroek de brug aanduidt als een weg die moet openstaan voor alle soorten verkeersvormen omdat de as voor de nieuwe wijk van 12.000 inwoners een erg belangrijke rol zal spelen in de verbinding tussen de beide kanaaloevers en opnieuw moet worden geopend om een optimale mobiliteit voor dit nieuwe stadsproject mogelijk te maken.

De genomen beslissing van urban.brussels voorziet dat de brug afgesloten blijft voor het autoverkeer in lijn met haar huidige gebruiksfunctie, maar schrijft tegelijk voor dat de brug bijkomend opengesteld moet kunnen worden voor openbaar vervoer en hulpdiensten en dynamisch moet kunnen evolueren voor toekomstige mobiliteitsnoden (met name lokaal autoverkeer). ​

Afstemming op de toekomstige Biestebroekwijk

De gewijzigde plannen van Brussel Mobiliteit van 2022 houden dus geen rekening met de bepalingen uit voornoemde BBP en GDPO, en herbevestigen nochtans in lijn met deze planningsinstrumenten de logische keuze om de huidige brug te vervangen door een nieuwe. De brug uitsluitend voorbehouden voor voetgangers en fietsers is daarom vanuit een juridisch, financieel en evolutief oogpunt problematisch, meent Staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet. Smet betreurt dat er kostbare tijd verloren ging met het indienen van gewijzigde plannen waarvan reeds op voorhand geweten was dat ze de toets van het GDPO en het BBP niet zouden doorstaan, temeer aangezien dit standpunt reeds op voorhand werd medegedeeld aan de bevoegde minister en haar administratie.

Ten eerste wordt de brug gebouwd op de plek waar de stad het hardst groeit. Om de ontsporende woningmarkt het hoofd te bieden besloot de regering tot de creatie van een nieuwe woonwijk aan het Biestebroekdok, op enkele meters van de Pierre Marchantbrug. De Biestebroekwijk wordt een nieuwe stadswijk waar 12.000 Brusselaars zullen wonen, jongeren school zullen lopen, en bedrijven en horecazaken zich zullen vestigen.

Brussel staat dan ook voor enorme uitdagingen op vlak van stadsontwikkeling en mobiliteit. Het aantal inwoners van het Brussels Gewest blijft gestaag toenemen en tegelijkertijd wil Brussel de omslag naar duurzame mobiliteit maken. Het Brussels Gewest wil haar huidige en toekomstige bewoners ook een duurzame mobiliteitsomslag laten maken. Vandaag gebeurt nog steeds 1/3 van de verplaatsingen binnen Brussel en 2/3 van de in- en uitgaande verplaatsingen met de wagen. Brussel heeft het doel om dit aandeel drastisch te verminderen. Een fijnmazig en sterk uitgebouwd openbaarvervoernet is daarom de ‘backbone’ om deze mobiliteitsshift te kunnen maken.

Vanuit die visie legt urban.brussels een belangrijke voorwaarde voor het bekomen van een stedenbouwkundige vergunning op aan Brussel Mobiliteit om het project in de toekomst ook compatibel te maken toegankelijkheid voor het openbaar vervoer en voor ​ hulpdiensten. De brug zoals deze onder voorwaarden vergund wordt, blijft afgesloten voor het autoverkeer. Echter, de huidige conceptie van de brug moet ook op een eenvoudige manier kunnen evolueren om tegemoet te komen aan toekomstige mobiliteitsbehoeften (bereikbaarheid met de auto) in de wijk om zo in overeenstemming te blijven met GDPO en BBP.

Zeer concreet kan deze doelstelling bereikt worden door bijvoorbeeld verzinkbare paaltjes of ANPR-camera's (automatische nummerplaatherkenning) te voorzien. Op deze manier kan de brug zoveel als gewenst vrijgehouden worden voor verblijfsfuncties en actieve modi, maar kunnen hulpdiensten en het openbaar vervoer ook reeds eenvoudig gebruik maken van de brug. Daarnaast kan de brug in het licht van de ontwikkeling van de Biestebroekwijk in de toekomst ook opengesteld worden voor autoverkeer, zou een dergelijke mobiliteitsnood zich ontwikkelen en de bevoegde autoriteiten hierover een akkoord willen sluiten. De voorstelde ingreep moet er ook dan voor zorgen dat doorgangsverkeer te allen tijde vermeden blijft en de verblijfsfunctie steeds een prominente rol blijft innemen.

Met deze beslissing beogen urban.brussels en Staatssecretaris Smet de weg van de redelijkheid en de rechtszekerheid te bewandelen. Het is de enige manier om een juridisch sluitende en houdbare oplossing te formuleren die zowel de vraag naar behoud van de huidige ontmoetingsplek én de voorziene stadsontwikkeling verzoent. Na jaren van stilstand en onnodige vertraging is het nu hoogtijd dat de schop in de grond gaat om van deze plek een meer leefbare plek voor de Brusselaar te maken.

Samengevat