Speculoos is voortaan Brussels erfgoed!

Wie Sinterklaas zegt, zegt speculoos. Dat is al eeuwen zo, want de traditie om die lekkernij op 6 december op te peuzelen, gaat terug tot de 18^de eeuw. Destijds werd het koekje voor belangrijke momenten voorbehouden.

Zijn rijkelijke smaak bestaat traditioneel uit een combinatie van bruine suiker, bloem, boter en een zorgvuldig uitgekozen kruidenselectie van onder meer kaneel, kruidnagel en kardemom.  Ook nu nog gieten veel ambachtelijke koekjesateliers en bakkerijen in België, en specifiek in Brussel, dat mengsel in een houten mal met de beeltenis van de Sint.

Speculoos staat symbool voor feestelijke herinneringen aan onze kindertijd. Geen wonder dat die gekarameliseerde smaaktinten deel uitmaken van ons collectieve geheugen. We weten allemaal hoe leuk het is om het in een warme drank te soppen of het krokant af te knappen.  Dat bewijst hoe gehecht we zijn aan de vorm, de textuur en het smaakpalet van Speculoos.

 “Speculoos is ons erfgoed. Daar raak je niet aan. Ik bedank Maison Dandoy en de ambachtslui ervoor dat ze de geschiedenis en het vakmanschap van onze speculoos vol overtuiging verdedigen. Zoals het Gewest dat eerder voor de frietkoten en de witloofteelt heeft gedaan, neemt het onze speculoos nu op in de erfgoedinventaris. Zo wordt het koekje voor altijd beschermd en naar waarde geschat,” alsus Pascal Smet, Brussels Staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed.

“De VZW Tartine et Boterham heeft een zestigtal echt ambachtelijke Brussels bakkerijen en patissiers opgelijst. Heel veel van deze ambachtslieden bereiden nog elk jaar in december speculoos op de traditionele manier: met goede boter en met behulp van houten mallen. Het bewijs dat dit oude Brussels vakmanschap nog springlevend is,” Géry Brusselmans, coördinator van de VZW “Tartine et Boterham”.

De aanvraag om speculoos en het ambachtelijke vervaardiging ervan op te nemen in de inventaris van het immaterieel cultureel erfgoed werd gedragen door Maison Dandoy, de wereldbekende Brusselse koekjesfabrkant die sinds 1828 actief is, en de vzw Tartine et Boterham.

Nu een multinational ervoor heeft gekozen om het woord “speculoos” van zijn verpakkingen te schrappen, is het des te belangrijker dat dit Brusselse culinaire erfgoed naar waarde wordt geschat en wordt beschermd. Behalve Maison Dandoy blijven een dertigtal ambachtelijke koekjesmakers hun speculoos in Brussel vervaardigen. Dankzij zijn eeuwenoude recepten is de lekkernij niet alleen vermaard in België, maar ook in het buitenland. Tijdens de Sinterklaasperiode en de eindejaarsfeesten is er een productiepiek. Deze traditie blijft in Brussel dus springlevend. Jong en oud geniet er jaar na jaar van.

Via deze inschrijving op de Brussels Erfgoedlijst wil het Brussels Gewest uniek vakmanschap naar waarde schatten, zoals het dat eerder al heeft gedaan voor de bier- en de frietkotcultuur. De bescherming van een traditie en de ondersteuning van ambachtslieden staat garant voor een kwaliteitsvol product.

Geschiedenis van de speculoos:

Speculoos wordt vrijwel unaniem als een Belgische specialiteit erkend, al vinden we het ook buiten onze landsgrenzen terug, namelijk in Duitsland, het noorden van Frankrijk en Nederland - vanwaar het zou afstammen. Deze populaire lekkernij past perfect in een stad voor lekkerbekken en levensgenieters als Brussel.

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat met het Maison Dandoy één van de oudste gekende ateliers in Brussel staat, dichtbij de Grote Markt en de Sint-Niklaaskerk. Al sinds 1828 kan je er terecht voor de nodige zoetigheid.

De familie Dandoy geeft van generatie tot generatie haar traditie door aan haar leerjongens- en meisjes. Ze maken erg grote speculoos volgens het traditionele recept. Op die manier kunnen het grote publiek en de vele buitenlandse toeristen blijven genieten van het vakmanschap van de voorouders.

Hoewel de ambachtelijke productie door de onlosmakelijke band met de eindejaarsperiode seizoensgebonden blijft, hebben de grote belangstelling en de toegankelijkheid van de ingrediënten ertoe geleid dat speculoos het hele jaar vervaardigd wordt. Dat geldt zowel voor de speciaalzaken als voor de industriële productie, die zich vooral aan het eind van de 20ste eeuw in Vlaanderen ontwikkelde en andere vormen, productieprocessen en recepten, via het gebruik van vervangingsmiddelen, met zich meebracht.

Speculoos is een bron van creativiteit. Dat zie je vooral aan de verschillende recepten, de verpakkingen en de houten mal, waarvan de gegraveerde beeltenis het beslag vormgeeft. Omdat de knowhow om dergelijke mallen te maken bijna verdwenen is, zijn ze erg in trek bij verzamelaars.

Terwijl het koekjesrecept zelf niet buitensporig moeilijk is, vergt de vormgeving heel wat meer vaardigheid. Beetje bij beetje openen opleidingsateliers zich voor het grote publiek, dat deze bijzondere handigheid wil aanleren. 

De afgelopen 20 jaar heeft ook de gastronomie het populaire koekje in haar armen gesloten om er tal van gerechten mee naar een hoger niveau te tillen. Zowel zoete als hartige, want speculoos leent zich uitstekend voor beide opties. Het koekje komt ook terug in de literatuur, de kunst en zelfs in de naam van een ruimteprogramma waar België bij betrokken is.

Bij de vervaardiging en verkoop van speculoos zijn in Brussel een honderdtal mensen betrokken. Maison Dandoy alleen al vervaardigt jaarlijks 100 ton van het heerlijke koekje!